Ergonomie
Ergonomie is een begrip dat een hoofdrol speelt bij het veilig en efficiënt inrichten van een werkplek. Tegelijkertijd is het een breed begrip waar veel over is geschreven en op verschillende manieren toepasbaar is. Op deze pagina gaan we in op de belangrijkste zaken rondom ergonomie zoals de betekenis, de waarde van ergonomisch werken, wet- en regelgeving en tips voor op de werkvloer.
Direct naar:
- Wat is ergonomie?
- Wat betekent ergonomie?
- Wat is ergonomisch werken?
- De voordelen van ergonomisch werken
- Wetgeving en regels over ergonomisch werken
Wat is ergonomie?
Ergonomie is een wetenschap die zich richt op het afstemmen van hulpmiddelen en omstandigheden op de eigenschappen van de mens waardoor deze optimaal kan functioneren. Ergonomie gaat dus over de relatie tussen de mens en zijn omgeving en heeft als doel een omgeving te creëren die is aangepast aan het menselijk lichaam en handelingen vergemakkelijkt. In praktijk kan dit zowel gaan over situaties op de werkvloer als in onze dagelijkse leven thuis.
Binnen de ergonomie kennen we vier specialisaties:
- Fysieke ergonomie
- Cognitieve ergonomie
- Taalergonomie
- Organisatie-ergonomie
In dit artikel gaan we enkel in op de fysieke ergonomie die zich richt op zaken zoals werkhoudingen, werkplekinrichting en repeterende bewegingen.
Wat betekent ergonomie?
Het begrip ergonomie is afkomstig uit het Grieks en combineert de termen Ergon (= werk) en Nomos (= wet). Ergonomie werd voor het eerst vernoemd in 1857, maar is vandaag de dag actueler dan ooit. De Nederlandse Vereniging voor Ergonomie (tegenwoordig Human Factors NL) hanteert de volgende definitie:
“Ergonomie streeft naar het zodanig ontwerpen van gebruiksvoorwerpen, technische systemen en taken dat de veiligheid, de gezondheid, het comfort en het doeltreffend functioneren van mensen wordt bevorderd.”
Volgens deze definitie omvat ergonomie dus meerdere aspecten zoals veiligheid, gezondheid en comfort. Een werkgever is dan ook verplicht om te zorgen dat de werkomgeving waarin werknemers werken aan de eisen op dit gebied voldoen. Oftewel: een werkomgeving waarin mensen optimaal kunnen functioneren en waar het werk is aangepast naar het menselijk lichaam.
Wat is ergonomisch werken?
Ergonomie speelt een belangrijke rol op de werkvloer. Volgens de Arbounie betekent ergonomisch werken dat gebruiksvoorwerpen, machines en taken zo zijn ontworpen dat ze de veiligheid, de gezondheid, het comfort en de efficiëntie van medewerkers bevorderen. Dit heeft betrekking op werkzaamheden in alle branches waarbij per bedrijfstak aparte regels (kunnen) gelden. Denk hierbij aan het inrichten van ergonomische werkplekken in een kantooromgeving, een veilig en efficiënt werkproces in een restaurantkeuken of het voorzien van de juiste veiligheidskleding in de industrie. Een werkomgeving moet dus altijd ergonomisch verantwoord zijn en zo efficiënt mogelijk en zonder gezondheidsklachten en veiligheidsrisico’s zijn ingericht.
Een goede zithouding achter het bureau is een essentieel onderdeel van ergonomisch werken en voorkomt klachten zoals RSI en KANS.
Wat vaak vergeten wordt is dat ook een opgeruimde werkplek onder het begrip ergonomie valt. Een rommelige werkomgeving met rondslingerende mappen, losliggende kabels en/ of onderdelen verhoogt tenslotte het risico op bedrijfsongevallen. Ergonomie gaat dus verder dan enkel het goed afstellen van een bureau en bureaustoel.
Ergonomisch werken betekent echter ook dat een werknemer weet hoe hij of zij verantwoord taken kan uitvoeren. Kennis bij de werknemers is dan ook van groot belang. Want welk nut heeft een ergonomische bureaustoel als hij verkeerd wordt afgesteld? Het aanbieden van de juiste voorlichting is dus belangrijk. Dit kan zijn door een ergonoom voorlichting te laten geven, maar ook in de vorm van bijvoorbeeld documenten op het intranet.
Voordelen ergonomisch werken op de werkvloer
Een werkplek die goed is afgestemd op de persoonlijke fysieke eigenschappen van een medewerker biedt diverse interessante voordelen. Onderstaande de belangrijkste op een rij:
- Een veilige en gezonde werkomgeving
- Minder kans op aanslepende klachten zoals RSI en KANS
- Lager verzuim
- Verhoogde productiviteit
- Meer werkplezier
- Verbeterd moreel
- Een betere fysieke en mentale gezondheid
Een ergonomische werkomgeving is dus niet enkel in het belang van de werknemer, maar biedt ook voor de werkgever interessante voordelen.
Wetgeving en regels over ergonomisch werken
In Nederland is Human Factors NL de vereniging voor ergonomie die zich inzet voor het ontwikkelen en verspreiden van kennis over ergonomie en het verbeteren van de interactie tussen mensen en hun (werk)omgeving. Daarnaast heeft ook de overheid bepaald dat ergonomisch werken geen vrijblijvend iets is. De Arbowet stelt op dit gebied diverse richtlijnen waar een werkplek aan moet voldoen en waarbij de werkgever verplicht is deze na te leven. De arbodienst controleert dan ook dagelijks bedrijven op de naleving hiervan. Bekende onderdelen uit de Arbowet zijn onder andere:
- Artikel 3.19 over voldoende bewegingsruimte bij de arbeid
- Artikel 5.3 beperken gevaren en risico-inventarisatie en -evaluatie
- Artikel 5.4 over de inrichting van werkplekken volgens de ergonomische beginselen
Naast de Arbowet zijn er ook diverse NEN en NPR certificeringen die aangeven waar een ergonomische werkplek aan moet voldoen en als kwaliteitsgarantie dienen. Onderstaand de belangrijkste op een rij:
- NEN 1824 Ergonomie – Ergonomische eisen voor de oppervlakte van kantoorwerkplekken
- NEN 2449 Ergonomie - Ergonomische criteria voor kantoorwerktafels - Eisen van afmetingen en uitvoering - Beproevingsmethoden
- NEN-EN-ISO 6385 Ergonomische beginselen bij het ontwerpen van werksystemen
- NEN-EN-ISO 10075-1 Ergonomische principes gerelateerd aan mentale werkbelasting - Deel 1: Algemene termen en definities
- NEN-EN-ISO 26800 Ergonomie - Algemene benadering, beginselen en concepten
- NPR 1813 Ergonomie - Richtlijn voor kantoormeubelen en hun toepassing bij de inrichting van administratieve ruimten en kantoren
- Toelichting bij de NEN-EN 1335-reeks, de NEN-EN 527-reeks en NEN-EN 13761
- NPR 3438 Ergonomie - Geluidhinder op de arbeidsplaats - Bepaling van de mate van verstoring van communicatie en concentratie
Kijk op de website van NEN voor meer informatie over de NEN en NPR richtlijnen.
Tips voor ergonomisch werken
Om ergonomisch te werken zijn er een aantal tips die eenvoudig in de praktijk zijn toe te passen:
- Neem regelmatig pauze
- Zorg voor voldoende afwisseling in werkzaamheden
- Werk aan een goede lichamelijke conditie
- Doe regelmatig oefeningen om spieren en schouders te ontlasten
- Let op een juiste lichaamshouding bij langdurig staan of zitten
- Zorg dat zaken zoals de bureaustoel en het bureau goed zijn ingesteld en aanpasbaar voor afwisseling